Κάψας Αρκαδίας
 |
Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. |
Συντεταγμένες: 37°36′54″N 22°20′41″E / 37.61500°N 22.34472°E
| Κάψας | |
|---|---|
.jpg) | |
| Διοίκηση | |
| Χώρα | Ελλάδα[1] |
| Περιφέρεια | Πελοποννήσου |
| Δημοτική Ενότητα | Μαντινείας |
| Δημοτική Κοινότητα | Κάψα |
| Γεωγραφία | |
| Γεωγραφικό διαμέρισμα | Πελοπόννησος |
| Νομός | Αρκαδίας |
| Υψόμετρο | 700 μέτρα |
| Πληθυσμός | |
| Μόνιμος | 252 |
| Έτος απογραφής | 2021 |
| Πληροφορίες | |
| Παλαιά ονομασία | Κάψια |
| Ταχ. κώδικας | 221 00 |
| Τηλ. κωδικός | 271 |
Ο Κάψας (ή συνηθέστερα: Κάψια)[2] είναι ορεινό χωριό του νομού Αρκαδίας. Βρίσκεται κτισμένο στην δυτική πλευρά του μαντινειακού κάμπου επάνω στην εθνική οδό Τριπόλεως - Πύργου σε υψόμετρο 700 μέτρων. Αποτελεί την έδρα και μοναδικό οικισμό της κοινότητας Κάψα που υπάγεται διοικητικά στην δημοτική ενότητα Μαντινείας του δήμου Τρίπολης της Περιφέρειας Πελοποννήσου. Στην απογραφή του 2021 είχε 252 μόνιμους κατοίκους.
Ιστορία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το σημερινό χωριό Κάψια κατά την αρχαιότητα άνηκε στον μαντινειακό δήμο Ελισφάσιον. Αναφέρει σχετικά ο Τάσος Αθ. Γριτσόπουλος: «Ο πέμπτος μαντινειακός δήμος ευρίσκετο εις το έσχατον άκρο με τας ακάρπους γαίας (...) με ποιμενικόν λαόν ασχολούμενον κατά τα ακραία σημεία των Σιμιάδων και του Κάψια (...) ήτο η μεθόριος χώρα των Ελισφασίων».[3]
Η αρχική γεωγραφική θέση του Κάψια ήταν πλησίον του σπηλαίου Κάψια και ονομαζόταν Παλαιοχώρι. Το Παλαιοχώρι, οικισμός που ακόμη είναι εμφανή τα ερείπιά του, κυρίως κεραμίδια και πελεκημένες πέτρες, εικάζεται ότι κάηκε και για τον λόγο αυτό οι κάτοικοί του εξαναγκάστηκαν να μετοικήσουν στην σημερινή τοποθεσία, εις ανάμνηση της καταστροφής μετονομάσθηκε σε Κάψια. Σε κοντινή απόσταση από τη θέση Παλαιοχώρι, σχεδόν δίπλα από το εξωκκλήσι Παναγιά υπάρχουν απομεινάρια παλαιού νεκροταφείου.
Τον 4ο αιώνα π.Χ οι καλές σχέσεις Μαντινείας με το Άργος βοήθησαν την επέκταση του αργολικού αμυντικού συστήματος και θεωρήθηκε απαραίτητη η ύπαρξη φυλακίων σε στρατηγικής σημασίας θέσεις. Στο Κάψια δημιουργήθηκε το φυλάκιο βορειοδυτικά του Αγιολιά, το οποίο επόπτευε ολόκληρη την πεδιάδα και τις κορυφογραμμές που την στεφανώνουν. Αν και μικρότερο από τα υπόλοιπα, κατείχε προνομιακή γεωγραφική θέση που του επέτρεπε να βλέπει μακριά προς τη χώρα των Ορχομενίων αλλά και τους δρόμους που κατευθύνονταν προς το Μεθύδριο, τη Θέλπουσα και τους οικισμούς του Μαινάλου.[4]
Στο Χρονικόν του Μορέως, έμμετρο έργο άγνωστου εξελληνισμένου Φράγκου χρονικογράφου του 14ου αιώνα μ.Χ., αναφέρεται το όνομα Κηπισκιάνοι όταν περιγράφεται η εισβολή των Φράγκων στην Αρκαδία μετά την πτώση των μεσσηνιακών φρουρίων. Παρατίθεται το πρωτότυπο:
«Εκείσε επαρασύρθησαν το λέγουν Κηπισκίανους,
όπου το κράζουν όνομα στον Κούντουραν ελαιώνα» (στίχος:1723-4)[5]
Ο Γριτσόπουλος έχοντας υπόψιν του ότι ο χρονικογράφος άλλαζε σύμφωνα με τις φραγκικές γλωσσικές επιρροές του τα ονόματα, υποθέτει πως: «Ανατολικότερον του Χρυσιβιτσίου, κείται το χωρίον Κάψια και εις αυτό πρέπει να αναφέρεται η φράσις του χρονικού» και ερμηνεύει το Κηπησκιάνους ως Καψικιάνους.[3]
Κατά το 1700, περίοδο Ενετοκρατίας, το Κάψια αναφέρεται ως Capsapati από ένα βενετσιάνο απογραφέα τον Pier Antonio Pacifico, που το εντάσσει χωροταξικά στην περιοχή της Τριπολιτσάς (territorio di Tripolizza).[3]
Το 1828, ο Ρήγας Παλαμήδης πραγματοποίησε για το κράτος μία κτηματική απογραφή, στην οποία αναφέρει:
Κάψια. Οικογένειες 45, ψυχαί 141, σπίτια και καλύβια 96, στρέμματα αμπελιών 133. Ονόματα κατοίκων: Γεώργιος Βασιλόπουλος, Γιωργάκης Γεροθανάσης, Ηλίας Σπανός κ.α. Περίοικοι Αλωνιστιώται και άλλοι κατείχον αμπέλια και χωράφια εξαγορασμένα από Τούρκους και επίσης κτήματατα με μουριές. Τούρκοι ιδιοκτήτες: Νακήπ εφένδης, Σερίπεης Κισεπάσογλου, Χουσείν αγάς Σούπασης, Μουστάφ αγάς, Οσμαναγάς κ.ά.
Αναφέρει επίσης ότι «το χωριό παλαιά ήτο μετά το Ζευγολατειό και η θέσις εκείνη κατείχεν εκτάσεις πολλάς χριστιανικάς περίπου 10 ζευγολατεία, αλλά κατά τον αρμπεντέ, επειδή συνέβη να θανατωθούν κατά την ήδη θέση του χωριού, όπου περνάει ο δρόμος, μερικοί δελήδες της εξουσίας με χατζέ ερχόμενον, υπεχρέωσαν τους Καψιώτες να αφήσουν το χωρίον των και να μετακινηθούν εκεί όπου είναι σήμερον το χωρίον, προς φύλαξη δήθεν του δρόμου, και έτσι κατεξουσίασαν όλη την γην των».[6]
Ο ιστορικός Φωτάκος αναφέρει οτι στην αρχή της επανάστασης του 1821 ο Καψιώτης Κωνσταντίνος Σκουντριάνος μαζί με τον Αλέξιο Λεβιδιώτη κυνήγησαν τους κεχαγιάδες έως τις Τρόκλες του Κάψια. Ύστερα αφού ενώθηκαν με άλλους συμπατριώτες τους από γειτονικά χωριά, σκότωσαν δύο Τούρκους, μεταξύ αυτών τον αξιωματούχο Κουτσομπραήμην. Χαρακτηριστικά αναφέρει: «Από τότε ανακατώθη η Τριπολιτσά και έβαλαν ευθύς τους προκρίτους και αρχιερείς εις την φυλακήν».[7]
Κατά τη διάρκεια της επανάστασης, γράφει ο Φωτάκος, η επαρχία εδιαιρείτο σε δύο τμήματα στο βόρειο και στο μεσημβρινό. Στο βόρειο τμήμα διετέλεσε μεταξύ άλλων οπλαρχηγός ο Κωνσταντίνος Σκουντριάνος από το Κάψια που μαζί με άλλους οπλαρχηγούς βοήθησαν τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη στην Επανάσταση.[7]
ΠΑΛΑΙΟΤΕΡΑ ΥΠΗΡΧΑΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΣΧΕΥΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΣΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ . ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΠΛΕΟΝ;
Πληθυσμός
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο πληθυσμός του Κάψια είχε αυξητική τάση την περίοδο 1879-1940 όμως απο τότε έχει μειωθεί σημαντικά.
| Έτος | Πληθ. | ±% |
|---|---|---|
| 1879 | 663 | — |
| 1889 | 700 | +5.6% |
| 1896 | 866 | +23.7% |
| 1907 | 793 | −8.4% |
| 1920 | 889 | +12.1% |
| 1928 | 1.070 | +20.4% |
| 1940 | 1.170 | +9.3% |
| 1951 | 1.097 | −6.2% |
| 1961 | 985 | −10.2% |
| 1971 | 742 | −24.7% |
| 1981 | 581 | −21.7% |
| 1991 | 440 | −24.3% |
| 2001 | 413 | −6.1% |
| 2011 | 389 | −5.8% |
| 2021 | 252 | −35.2% |
Αξιοθέατα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Κάποια από τα σημεία ενδιαφέροντος είναι:
- Το δημοτικό σχολείο στην έξοδο του χωριού προς Λεβίδι. Κτίσθηκε στη δεκαετία του 1930 στο πλαίσιο πολλών σχολείων που χτίστηκαν με σύναψη δανείου με υπουργό παιδείας τον Γεώργιο Παπανδρέου στην κυβέρνηση Βενιζέλου.
- Το ξενοδοχείο Αρχοντικό Καλτεζιώτη.
- Το οινοποιείο Καλόγρη.
- Τα εκκλησάκια του προφήτη Ηλία και της Αγίας Μαρίνας.
- Το φυλάκειο Κάψια ΒΔ του προφήτη Ηλία.[8]
- Σε απόσταση 1 χλμ. από το χωριό βρίσκεται το Σπήλαιο Κάψια. Πλησίον της εισόδου του βρίσκονται τρεις θεαματικές καταβόθρες, ενώ εντός του έχουν εντοπιστεί ανθρώπινα οστά. Η ανθρώπινη δραστηριότητα στο σπήλαιο χρονολογείται από τον 4ο μέχρι τον 6ο αιώνα μ.Χ.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Φωτογραφική ξενάγηση στο σπήλαιο Κάψια
- Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού - Σπήλαιο Κάψια Αρκαδίας Αρχειοθετήθηκε 2016-03-03 στο Wayback Machine.
Πηγές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Τάσος Γριτσόπουλουος, Ιστορία της Τριπολιτσάς, Έκδοση της Ένωσης Τριπολιτών Ατικής, Αθήνα, 1973.
- Σαραντάκης Πέτρος, Αρκαδία. Οι ακροπόλεις, τα κάστρα, οι πύργοι. Σιωπηλά ερείπια μιας δοξασμένης γης,. Οίατης, Αθήνα, 2006.
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ (Ελληνικά) Βάση δεδομένων της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής.
- ↑ DigiServices/Twinnet 2013-2015. «EG | Κάψια (Χωριό) [ΑΡΚΑΔΙΑ, Τρίπολη]». www.exploring-greece.gr. Ανακτήθηκε στις 6 Μαΐου 2022.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Γριτσόπουλος, Τάσος (1972). Ιστορία της Τριπολιτσάς. Αθήνα: Ένωση Τριπολιτών Αττικής. σελ. 50.
- ↑ Σαραντάκης, Πέτρος (2006). Αρκαδία. Οι Ακροπόλεις - Τα Κάστρα - Οι Πύργοι της. Σιωπηλά Ερείπια μιας Δοξασμένης Γης. Αθήνα. σελ. 25.
- ↑ Το Χρονικό του Μορέως (14ος αιώνας, μ.Χ.).
- ↑ (συλλογή Βλαχογιάννη. Στατιστικά Πελοποννήσου)
- ↑ 7,0 7,1 Γριτσόπουλος, Τάσος (1972). Ιστορία της Τριπολιτσάς, Τόμος Β. Αθήνα. σελ. 42.
- ↑ (Πέτρος Σαραντάκης ΑΡΚΑΔΙΑ εκδόσεις ΟΙΑΤΗΣ)
